Seksueel overdraagbare aandoeningen als beroepsziekten: een cruciaal debat voor sekswerkers
Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) vormen een aanzienlijk beroepsrisico voor sekswerkers in België, een bijzonder kwetsbare groep vanwege de aard van hun werk. Toch blijft de erkenning van soa's als beroepsziekten een complex, weinig besproken en controversieel onderwerp. Het toekennen van deze status aan soa's zou de gezondheids- en sociale zorg voor sekswerkers kunnen transformeren en hun rechten versterken. Dit artikel onderzoekt waarom de erkenning van soa's als beroepsziekten een cruciaal vraagstuk is in België, welke structurele, juridische en maatschappelijke obstakels de implementatie ervan in de weg staan, en welke oplossingen mogelijk zijn om sekswerkers beter te beschermen.
Waarom soa's als beroepsziekten een cruciaal vraagstuk zijn
1. Een inherent beroepsrisico
Sekswerkers worden door de aard van hun beroep blootgesteld aan een verhoogd risico op het oplopen van soa's zoals chlamydia, gonorroe, syfilis, hepatitis B, genitale herpes of het humaan immunodeficiëntievirus (hiv). Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) worden dagelijks wereldwijd meer dan een miljoen nieuwe gevallen van soa's geregistreerd, waarbij sekswerkers bijzonder kwetsbaar zijn vanwege de frequente risicovolle fysieke interacties in hun werkomgeving. In België, waar prostitutie in bepaalde gebieden zoals Antwerpen en Brussel wordt getolereerd, wordt dit risico verergerd door vaak precaire arbeidsomstandigheden. Voor meer inzichten in preventiepraktijken, lees ons artikel over de analyse van soa-preventiepraktijken onder escorts in België. Het erkennen van soa's als beroepsziekten zou deze infecties officieel erkennen als een direct gevolg van hun professionele activiteiten. Dit zou de weg vrijmaken voor systematische medische zorg, passende financiële compensatie en verbeterde sociale bescherming voor sekswerkers, die vaak te maken hebben met economische en gezondheidsgerelateerde onzekerheid. Een dergelijke maatregel zou hun werk ook legitimeren als een volwaardig beroep, met rechten die vergelijkbaar zijn met die van andere risicovolle beroepen, zoals musculoskeletale aandoeningen bij bouwvakkers of ademhalingsziekten bij werknemers die worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen.
2. Een stap vooruit voor sociale bescherming en rechten van sekswerkers
In België wordt een beroepsziekte gedefinieerd door de wetgeving als een aandoening die verband houdt met de uitoefening van een professionele activiteit, zoals vastgelegd door het Fonds voor de Beroepsziekten (FMP), sinds 2016 geïntegreerd in de Federale Overheidsdienst voor Arbeidsrisico’s (Fedris). Wanneer een ziekte als beroepsziekte wordt erkend, geeft dit recht op vergoeding van medische kosten, compensatie voor tijdelijke of permanente arbeidsongeschiktheid en in sommige gevallen een pensioen. Voor sekswerkers zou deze erkenning een grote stap vooruit zijn, omdat velen als zelfstandigen of in informele kaders werken, waardoor ze worden uitgesloten van sociale beschermingen die zijn voorbehouden aan loontrekkenden of zelfstandigen die zijn aangesloten bij specifieke regelingen. Een dergelijke maatregel zou zorgen voor een eerlijke toegang tot hoogwaardige medische zorg zonder eigen kosten en financiële zekerheid in geval van ziekte. In België, waar het gezondheidszorgsysteem bekendstaat om zijn kwaliteit maar de toegang voor gemarginaliseerde groepen beperkt kan zijn, zou deze erkenning de ongelijkheden waarmee sekswerkers worden geconfronteerd verminderen en hun waardigheid en sociale inclusie versterken.
3. Een hefboom om sekswerk te destigmatiseren
De stigmatisering van sekswerkers blijft een grote barrière voor hun toegang tot fundamentele rechten in België. Het erkennen van soa's als beroepsziekten zou helpen om vooroordelen rond dit beroep te ontmantelen door de specifieke beroepsrisico’s waaraan zij worden blootgesteld in de schijnwerpers te zetten, vergelijkbaar met die van andere risicovolle beroepen, zoals zorgverleners die worden blootgesteld aan nosocomiale infecties of bouwvakkers die worden blootgesteld aan asbest. Deze maatregel zou sekswerk legitimeren als een beroep dat dezelfde bescherming verdient als andere sectoren. Voor een diepgaande analyse van de impact van stigma, lees ons artikel over hoe stigmatisering het emotionele welzijn van escorts in België beïnvloedt. In België, waar sekswerk in steden zoals Antwerpen gedeeltelijk gereguleerd is, zou deze erkenning een bredere maatschappelijke discussie kunnen aanmoedigen over de volledige decriminalisering en regulering van sekswerk, zoals in landen als Nederland. Het zou ook een positieve impact hebben op de volksgezondheid door toegang tot regelmatige screenings, behandelingen en preventiemethoden te vergemakkelijken, waardoor de prevalentie van soa's in de algemene bevolking wordt verminderd. Voor meer informatie over initiatieven op het gebied van volksgezondheid, lees ons artikel over publiek-private samenwerkingen in de strijd tegen soa's in België.
Grote obstakels voor de erkenning van soa's als beroepsziekten
1. De afwezigheid van soa's op de lijst van beroepsziekten
In België steunt de erkenning van beroepsziekten op twee systemen: de gesloten lijst van beroepsziekten die door Fedris is opgesteld, waaronder aandoeningen zoals musculoskeletale stoornissen of asbestgerelateerde ziekten, en het open systeem, dat erkenning van niet-genoteerde ziekten mogelijk maakt als een direct verband met de professionele activiteit kan worden aangetoond. Soa's staan niet op deze lijst, wat een grote barrière vormt voor hun automatische erkenning. In het open systeem moeten sekswerkers aantonen dat de infectie in het kader van hun professionele activiteiten is opgelopen, een complex proces dat medische en administratieve bewijzen vereist die vaak moeilijk te verkrijgen zijn. Dit proces, beheerd door Fedris, is langdurig en onzeker, vooral voor een gemarginaliseerd beroep zoals sekswerk. Het bewijzen dat een soa uitsluitend werkgerelateerd is en niet in de privésfeer is opgelopen, brengt ethische en praktische uitdagingen met zich mee, vooral wat betreft vertrouwelijkheid en het verzamelen van persoonlijke gegevens.
2. De ambigue juridische status van sekswerk
In België is prostitutie sinds de gedeeltelijke decriminalisering in 2022 niet illegaal, maar blijft het slecht gereguleerd. Sekswerkers werken vaak als zelfstandigen of in informele kaders, vooral in gedoogzones zoals de rosse buurten van Antwerpen of Brussel. Deze ambigue juridische status ontneemt hen de sociale beschermingen die worden toegekend aan loontrekkenden of zelfstandigen die zijn aangesloten bij specifieke regelingen, zoals het Nationaal Instituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV). Zonder duidelijke erkenning van hun beroep blijft het integreren van soa's in het kader van beroepsziekten een grote uitdaging.
3. Stigmatisering en gebrek aan epidemiologische gegevens
De stigmatisering van sekswerk belemmert de erkenning van soa's als beroepsziekten. Maatschappelijke vooroordelen en een gebrek aan begrip van de realiteit van dit beroep maken sekswerkers sociaal en administratief onzichtbaar. Deze marginalisering beperkt de verzameling van betrouwbare epidemiologische gegevens over de prevalentie van soa's in deze populatie, wat essentieel is om hun opname in de lijst van beroepsziekten te rechtvaardigen. In tegenstelling tot aandoeningen zoals musculoskeletale stoornissen, die een groot deel van de door Fedris erkende gevallen uitmaken, ontbreekt het soa's aan zichtbaarheid in de professionele context. Voor meer informatie over dit probleem, lees ons artikel over hoe stigmatisering het emotionele welzijn van escorts in België beïnvloedt. De clandestiniteit of semi-clandestiniteit waarin sommige sekswerkers opereren, vooral migranten of degenen die buiten gereguleerde kaders werken, maakt het nog moeilijker om betrouwbare statistieken op te stellen. Zonder deze gegevens blijft het overtuigen van gezondheidsautoriteiten en beleidsmakers van de noodzaak om soa's als beroepsziekten te erkennen een uitdaging.
4. De complexiteit van het bewijzen van causaliteit
In het open systeem van Fedris kan een ziekte als beroepsziekte worden erkend als een direct verband met de professionele activiteit wordt aangetoond. Het bewijzen dat een soa in het kader van sekswerk is opgelopen, is echter uiterst complex, omdat deze infecties ook in de privésfeer kunnen worden opgelopen. Deze ambiguïteit bemoeilijkt de beoordeling door Fedris, die robuuste medische en contextuele bewijzen vereist. Voor sekswerkers vormt deze eis een extra obstakel, vooral omdat ze aarzelen om persoonlijke informatie te delen vanwege stigmatisering en het risico op discriminatie.
Op weg naar erkenning: mogelijke oplossingen
1. Actualisering van de lijst van beroepsziekten
Om het obstakel van de gesloten lijst te overwinnen, zou een herziening van de door Fedris erkende beroepsziekten soa's voor sekswerkers kunnen omvatten. Dit zou epidemiologische studies vereisen, uitgevoerd door instellingen zoals Sciensano, om de prevalentie van soa's in deze populatie te documenteren en een duidelijk verband met hun professionele activiteiten vast te stellen. Samenwerking met organisaties zoals UTSOPI (Unie van Sekswerkers Georganiseerd voor Onafhankelijkheid) zou essentieel zijn om blootstellingscriteria te definiëren.
2. Volledige regulering van sekswerk
De gedeeltelijke decriminalisering van sekswerk in België, effectief sinds 2022, is een eerste stap, maar volledige regulering, zoals in Nederland, zou sekswerkers volledig kunnen integreren in het sociale beschermingsstelsel. Door hen een duidelijke juridische status toe te kennen, als loontrekkenden of zelfstandigen aangesloten bij het RIZIV, zouden ze toegang krijgen tot verzekeringen voor beroepsziekten. Deze regulering zou ook stigmatisering verminderen en de toegang tot gezondheidszorg vergemakkelijken.
3. Versterking van preventiemaatregelen
Het voorkomen van soa's moet een prioriteit zijn om sekswerkers te beschermen. Dit omvat het vergemakkelijken van toegang tot regelmatige screenings, vaccins (zoals die voor HPV of hepatitis B) en beschermingsmiddelen zoals condooms. Organisaties zoals Violett in Antwerpen of Espace P in Brussel bieden al gezondheidsdiensten, maar deze initiatieven moeten worden versterkt door overheidsfinanciering en gerichte bewustwordingscampagnes. Voor meer details, lees ons artikel over de analyse van soa-preventiepraktijken onder escorts in België. Trainingen over seksuele gezondheid en beroepsrisico’s zouden ook kunnen worden aangeboden om de autonomie en veiligheid van sekswerkers te versterken.
4. Pleitbezorging en collectieve mobilisatie
Organisaties zoals UTSOPI spelen een sleutelrol in dit debat. Ze kunnen de stem van sekswerkers vertegenwoordigen bij autoriteiten, Fedris en instellingen zoals Sciensano, door te pleiten voor de erkenning van soa's als beroepsziekten. Bewustwordingscampagnes kunnen ook het publiek en beleidsmakers mobiliseren om wetgevende hervormingen te ondersteunen. Voor meer informatie over de rol van samenwerkingen, lees ons artikel over publiek-private samenwerkingen in de strijd tegen soa's in België.
5. Publieke bewustwording en educatie
Om stigmatisering te bestrijden, kunnen educatieve campagnes de publieke perceptie van sekswerk veranderen. Door de realiteit van dit beroep en de risico’s waaraan sekswerkers worden blootgesteld te belichten, zouden deze initiatieven hun strijd voor betere sociale bescherming legitimeren. Een beter geïnformeerde samenleving zou eerder geneigd zijn om hervormingen te steunen die soa's als beroepsziekten erkennen. Voor oplossingen om stigmatisering aan te pakken, lees ons artikel over hoe stigmatisering het emotionele welzijn van escorts in België beïnvloedt.
Conclusie: een kwestie van sociale rechtvaardigheid en volksgezondheid
De erkenning van soa's als beroepsziekten voor sekswerkers is een cruciaal vraagstuk in België, dat raakt aan volksgezondheid, mensenrechten en sociale rechtvaardigheid. Door betere sociale bescherming te garanderen, stigmatisering te verminderen en toegang tot gezondheidszorg te verbeteren, zou deze maatregel niet alleen sekswerkers ten goede komen, maar de hele samenleving. Er blijven echter talrijke obstakels: de afwezigheid van soa's op de lijst van beroepsziekten, de ambigue juridische status van sekswerk, aanhoudende stigmatisering en de complexiteit van het bewijzen van causaliteit. Om vooruitgang te boeken, is een gecombineerde aanpak nodig: actualisering van de lijst van beroepsziekten, volledige regulering van sekswerk, versterking van preventiemaatregelen en mobilisatie van organisaties. In 2025 moet dit debat centraal staan in de Belgische publieke arena om effectieve bescherming voor sekswerkers te garanderen en hun recht op gezondheid en waardigheid te erkennen. Door actie te ondernemen om soa's als beroepsziekten te erkennen, kan België een belangrijke stap zetten naar een meer inclusieve en rechtvaardige samenleving.